Legaat • Legataris
Geschatte leestijd: 12 minuten
Staat in een testament dat een bepaald (onroerend)goed, of een bepaald bedrag aan een specifieke persoon moet toekomen, dan spreken we over een legaat. Een legaat is een vorderingsrecht. Wat betekent dat? Moet een legaat worden aanvaard? Waartoe zijn de erfgenamen verplicht? Proper Advocatuur biedt hulp bij vragen over legaten, waaronder de afgifte en het inroepen ervan.
Inhoudsopgave
- Wat is een legaat?
- Wat is een legataris en wie kan dat zijn?
- Wat is het verschil tussen een erfgenaam en een legataris?
- Moet ik een legaat (beneficiair) aanvaarden?
- Hoe krijg ik mijn legaat?
- Wat gebeurt er als het goed er niet meer is?
- Wat gebeurt er als de nalatenschap negatief is?
- Wanneer kan ik mijn legaat opeisen?
- Moet ik erfbelasting betalen over mijn legaat?
- Wat is een legaat “vrij van recht”?
- Wat is een legaat tegen inbreng?
- Wat wordt bedoeld met een opvullegaat of een afvullegaat?
- Het legaat en de legitieme portie
- Vragen over Legaat & Legataris
- Lees ook over
Wat is een legaat?
Staat in een testament dat een bepaald (onroerend) goed; zoals bijvoorbeeld een horloge, een ring, een schilderij, of een woning uit een erfenis aan een specifiek persoon (de legataris) moet toekomen, dan spreken we over een legaat. Of u erfbelasting over het legaat moet betalen, hangt af van de waarde van ervan.
Een legaat moet zijn opgenomen in een testament. Voor een beperkt aantal goederen is dat niet nodig en kunt u gebruik maken van een codicil.
Wat is een legataris en wie kan dat zijn?
De persoon voor wie het legaat is bedoeld, wordt legataris genoemd. Simpel gezegd kan iedereen als legataris worden aangewezen, dus ook een buurvrouw of een goed doel. Het kan ook zijn dat een legaat wordt toegekend aan één van de erfgenamen of aan een persoon die onterfd is.
Wat is het verschil tussen een erfgenaam en een legataris?
Een erfgenaam volgt de persoon die is overleden onder algemene titel op. Dat betekent dat hij treedt in alle rechten en verplichtingen van de erflater. Hij kan de nalatenschap aanvaarden of verwerpen. Een erfgenaam heeft recht op een aandeel in de gehele nalatenschap.
Een legataris is – hoewel hij wel iets uit de nalatenschap krijgt – formeel geen erfgenaam. Een legataris krijgt een vorderingsrecht. Dat maakt dat hij op komt als een schuldeiser van de nalatenschap. Een legataris heeft bij de afwikkeling van een erfenis dus een heel andere pet op dan een erfgenaam.
Moet ik een legaat (beneficiair) aanvaarden?
Nee, dat hoeft u niet.
Sterker nog; de wetgever gaat ervan uit dat een legaat gewenst is. Wilt u het legaat niet? Dan kunt het legaat altijd verwerpen (althans, als u niet voor die tijd expliciet heeft aangegeven dat u het legaat wel wenst).
Let wel op: bent u onterfd, maar is aan u wel een legaat toegekend, laat u dan eerst informeren. De waarde van het legaat komt namelijk in mindering op uw legitieme portie. Dat is vaak ook zo als u het legaat verwerpt.
Als legataris loopt u in verband met de erfenis niet dezelfde risico’s als een erfgenaam. Een erfgenaam treedt in dezelfde rechten en verplichtingen als de erflater. Dat betekent ook dat als een erfgenaam zuiver aanvaardt hij bij een negatieve nalatenschap in privé zal moeten in staan voor de schulden. Voor een legataris geldt dat niet! Als legataris hoeft u dus geen keuze te maken voor zuivere of beneficiaire aanvaarding.
Hoe krijg ik mijn legaat?
Als in een testament een legaat is opgenomen, dan is het niet automatisch van u.
De erfgenamen zullen het goed moeten afgegeven of het geldbedrag moeten betalen. Heeft u onroerend goed gelegateerd gekregen? Dan zullen de erfgenamen dat moeten overdragen en leveren. Gaat het om een recht van vruchtgebruik? Dan zullen de erfgenamen moeten meewerken aan de vestiging daarvan. Actie is dus nodig.
De executeur, vereffenaar, of de gezamenlijke erfgenamen zullen uw aanspreekpunt zijn.
Vaak is bepaald dat het legaat ten laste van de nalatenschap/de erfenis (dus de erfgenamen samen) komt, maar in een testament kan ook zijn opgenomen dat het legaat ten laste van één bepaalde erfgenaam komt. In dat geval zal die erfgenaam moeten zorgen voor de overdracht.
Wat gebeurt er als het goed er niet meer is?
Dat hangt ervan af.
Als een specifiek goed (een sieraad, of een woning) niet meer tot de nalatenschap behoort (bijvoorbeeld omdat het door de overledene zelf is verkocht of weggegeen), dan vervalt het legaat en kunt u het goed niet meer uit de erfenis opeisen.
Dat is alleen anders als uit het testament blijkt dat de erflater het legaat niettemin heeft gewild. Dat kan tot een vreemde situatie leiden. De erfgenamen zullen dan moeten proberen het goed te vinden en terug te krijgen, om het vervolgens alsnog aan u af te kunnen geven.
De wetgever heeft bepaald dat zij dit niet hoeven te doen als de erfgenaam dit simpelweg niet kan (een horloge waarvan niemand weet waar het is), of dat alleen kan doen ten koste van een te grote opoffering. Is dat het geval, dan zullen de erfgenamen (in plaats van de afgifte van het goed) wél de waarde van het goed aan de legataris moeten betalen.
Wat gebeurt er als de nalatenschap negatief is?
Heeft u de nalatenschap beneficiair aanvaard, dan zult u de nalatenschap moeten vereffenen. Zijn er meerdere erfgenamen, dan treedt u samen op als vereffenaar. Dat is anders als de rechtbank een vereffenaar heeft benoemd. Bij vereffening zullen de erfgenamen eerst de schulden van de nalatenschap moeten betalen. Is er daarna nog iets over, dan kunnen de erfgenamen dat restant verdelen.
Een legaat is een schuld van de nalatenschap en zal dus ook moeten worden betaald, voordat er wordt verdeeld. Een legaat is echter wel een achtergestelde schuld. Dat betekent dat een legaat laag in rang is en bij een negatieve erfenis als laatst aan bod komt. Andere schulden gaan dus voor.
Voor een legaat van een geldsom kan dat betekenen dat die niet uit de erfenis kan worden betaald. Is sprake van een gelegateerd goed, dan kan dat betekenen dat dit goed moet worden verkocht om de schuldeisers die hoger in rang zijn te kunnen betalen.
Indien er na het betalen van de schulden die voor gaan nog iets over is, maar niet genoeg om het hele legaat uit te kunnen betalen; dan kan het legaat worden verminderd.
Voor het geval de nalatenschap zuiver is aanvaard, zullen de zuiver aanvaard hebbende erfgenamen – bij een negatieve nalatenschap – voor de betaling van het legaat in moeten staan.
Wanneer kan ik mijn legaat opeisen?
Een legaat is direct na het overlijden opeisbaar. Dat is anders als sprake is van een legaat van een geldsom. In dat geval is het legaat eerst opeisbaar na zes maanden, tenzij in het testament anders is bepaald.
Moet ik erfbelasting betalen over mijn legaat?
Ja, u zult net als een erfgenaam erfbelasting moeten betalen over de waarde van het legaat.
Of u daadwerkelijk erfbelasting bent verschuldigd, hangt af van de hoogte van uw vrijstelling (het bedrag dat u belastingvrij kunt erven) en de omvang van het legaat. Klik hier voor de de vrijstelling en de tarieven.
Wat is een legaat “vrij van recht”?
Het kan zijn dat de erflater wil dat aan u een legaat toekomt, maar ook wil dat u dat netto ontvangt. Met andere woorden; dat u over het legaat geen erfbelasting hoeft te betalen.
Een erflater kan dat regelen door in het testament te bepalen dat het legaat “vrij van recht” is. Is dat bepaald, dan hoeft de legataris over de waarde van het legaat geen erfbelasting te betalen, maar zal de nalatenschap/de erfenis dat moeten doen. Met andere woorden: de erfgenamen zijn in dat geval gehouden om in te staan voor de betaling van de erfbelasting over het legaat.
Het kan soms ingewikkeld zijn om de omvang daarvan te berekenen, omdat de belastingdienst het niet hoeven betalen van de erfbelasting over het legaat door de legataris ook als een verkrijging uit de erfenis ziet.
Wilt u zo een legaat opnemen, of wordt u als erfgenaam geconfronteerd met zo een legaat, dan is het (afhankelijk van de omvang ervan) verstandig u te laten adviseren over de gevolgen daarvan. Bijvoorbeeld door een fiscalist, die bij voorkeur ook notaris is.
Wat is een legaat tegen inbreng?
In tegenstelling tot een legaat “vrij van recht”, kan een erflater ook wensen dat een legaat niet tot nadeel van de overige erfgenamen leidt.
Denk bijvoorbeeld aan het geval dat een erflater per se wil dat één kind de woning of het bedrijf krijgt, maar hij tegelijkertijd de andere kinderen niet wil benadelen.
In dat geval kan een legaat tegen inbreng worden opgenomen. Het legaat wordt dan toegekend, onder de verplichting de waarde (of een deel daarvan) aan de nalatenschap/de erfenis te betalen. De legataris zal voor het verkrijgen van het legaat dus een tegenprestatie moeten leveren, te voldoen aan de nalatenschap/de erfenis.
Wat wordt bedoeld met een opvullegaat of een afvullegaat?
Dit soort legaten zijn een ander soort legaten dan hiervoor beschreven. Het zijn legaten die u kunt gebruiken om erfbelasting te besparen. Deze legaten hebben (dus) een fiscale achtergrond.
Zijn dit soort legaten opgenomen, dan is vaak sprake van een ingewikkelde tekst die de erfgenamen de mogelijkheid biedt om na het overlijden (en afhankelijk van de stand van het vermogen op dat moment) aan bepaalde (fiscale) knopjes “te draaien”.
Zeker bij de grotere vermogens is het verstandig om u bij het maken van een testament over de fiscale consequenties – en het opnemen van deze legaten – te adviseren. U kunt er daarmee voor zorgen dat uw erfgenamen (veel) minder belasting hoeven te betalen.
Ook kunt u problemen voorkomen. Is er substantieel vermogen, maar zit dat voornamelijk in onroerend goed? Dan kan dat ervoor zorgen dat uw erfgenamen in de knel komen te zitten en bijvoorbeeld tot verkoop over moeten gaan om de erfbelasting te kunnen betalen. Ook in die gevallen kan een opvul,- of afvullegaat (dus) dienstig zijn!
Het legaat en de legitieme portie
De onterving van een kind kan meerdere redenen hebben. Een kind heeft altijd recht op de legitieme portie.
Het kan zijn dat u een kind onterfd, omdat een u eenvoudig wilt dat het kind niets – of zo min mogelijk – krijgt. Het kan ook zijn dat u een kind wilt onterven, omdat u verwacht dat het kind niet verstandig met het geld om zal gaan, of omdat u denkt dat het kind bij de afwikkeling van de erfenis problemen gaat geven als hij ook tot erfgenaam is benoemd. Het is verstandig om u over deze situaties te laten adviseren, omdat er soms ook andere – minder verstrekkende – mogelijkheden zijn, waarvan u zelf nog geen weet had.
In de praktijk zien wij verschillende legaten ten behoeve van onterfde kinderen.
Wilt u onterven, enkel omdat u problemen bij de afwikkeling verwacht? Dan bestaat de mogelijkheid om ten behoeve van een kind een legaat op te nemen ter grootte van het erfdeel dat hij zou hebben gekregen als hij wel erfgenaam zou zijn. Het kind krijgt (afhankelijk van de beschrijving) dan hetzelfde als de andere kinderen, maar zit niet (ook) in het zadel als erfgenaam.
Wat is daarvan het voordeel?
Uw kind is dan geen erfgenaam, maar alleen schuldeiser. Dat betekent dat hij niet mee mag beslissen over de afwikkeling en ook niet over de verdeling. Het lijdt qua verkrijging wel tot gelijke behandeling. Bij dit soort legaten is het immers de bedoeling dat het kind net zoveel uit de erfenis ontvangt als de andere kinderen.
Een ander veel voorkomend legaat is er één waarin is bepaald dat het kind een legaat krijgt ter grootte van de legitieme portie. Dat wordt gevoelsmatig als vriendelijker ervaren dan een keiharde onterving.
Bij zo een legaat wordt uw kind in het testament genoemd én zal uw kind moeten worden benaderd door de executeur/vereffenaar of erfgenamen. Dit in tegenstelling tot een “harde” onterving. In dat geval wordt het kind niet benaderd en zal het zelf in actie moeten komen om de legitieme portie op te eisen. En wel binnen vijf jaar na het overlijden. Doet het kind dat niet, dan is het recht op de legitieme komen te vervallen.
Wil een erflater dat het kind zo min mogelijk krijgt, dan zien wij ook nog wel eens een andere truc. Stel dat erflater verzamelaar was van antiek of kunst, maar sprake is van goederen die eigenlijk niemand wil hebben. Het gebeurt dat die goederen dan aan het onterfde kind worden gelegateerd. Die goederen hebben namelijk wel een waarde en die waarde komt in mindering van de legitieme portie.
Dat is ook het geval als de legitimaris die goederen verwerpt (en het legaat niet inferieur was).
Bent u legitimaris en heeft u ook een legaat gekregen? Laat u dan goed informeren over de gevolgen daarvan.
Vragen over Legaat & Legataris
Uit de praktijk blijkt dat een legaat veel vragen op kan roepen en tot geschil kan leiden. Soms werken erfgenamen eenvoudigweg niet mee aan de afgifte, bestaat een discussie over de waarde, over de vereffening, de vermindering, of een “verdwenen” goed.
Bent u erfgenaam en wilt u weten wat uw rechten of plichten zijn? Of bent u legataris en wordt het goed niet aan u afgegeven?
Veel gestelde vragen over Legaat en Legataris.
Als in het testament staat dat u een legaat krijgt, dan laat de overledene u een bepaald goed (bijvoorbeeld een horloge), een bepaalde geldsom, of een bepaald recht (bijvoorbeeld van vruchtgebruik) na.
Nee. Zo een handgeschreven document wordt een codicil genoemd. Bij codicil kunnen bepaalde goederen aan iemand worden toegewezen, maar officieel geen geldbedrag.
Het gebeurt vaak dat erfgenamen uit respect voor de overledene wel uitvoering geven aan een codicil, ookal voldoet het niet aan de formaliteiten. Dat mag en is meer dan prima!
Is echter één van de erfgenamen het daar niet mee eens, dan trekt deze aan het langst eind. Wil erflater een bepaalde geldsom aan iemand nalaten, dan zal hij een testament moeten (laten) maken.
Een legaat is een verkrijging krachtens erfrecht en daarvoor gelden dezelfde spelregels als voor erfgenamen. Is (de waarde van) het legaat lager dan uw fiscale vrijstelling? Dan hoeft u geen erfbelasting te betalen. Is het hoger; dan zult u erfbelasting moeten betalen over het meerdere.
Anders kan het zijn als in het testament is opgenomen dat sprake is van een legaat “vrij van recht”. In dat geval hoeft de verkrijger (de legataris) geen erfbelasting te betalen, maar zullen de erfgenamen dat moeten doen.
Ja, dat kan. In het testament kan zijn bepaald dat u niet alleen erfgenaam bent, maar aan u ook een bepaald goed, een bepaalde geldsom of een bepaald recht wordt toegewezen.
Nee, dat hoeft niet. Sterker nog: de wetgever gaat ervan uit dat een legaat gewenst is. Om die reden staat in de wet dat een legaat wordt geacht te zijn aanvaard, tenzij u het uitdrukkelijk verwerpt.
Als legataris loopt u niet dezelfde risico’s als een erfgenaam. U bent geen erfgenaam, maar schuldeiser van de nalatenschap. U hoeft dus geen keuze te maken voor zuivere of beneficiaire aanvaarding.